از “ف” فرهنگ تا “ف” فراشبند |بخش دوم

سعید زارعی | در مقاله قبل در مورد هنر گفتیم و فرهنگ. ابتدا تعریفی از فرهنگ، بعد تعریفی از هنر و در ادامه گوشه ای از چالشهای فرهنگی موجود در فراشبند که فرزند ناقص ورود سرزده مان بود به موج سوم – بی آنکه به بلوغ رسیده باشیم- را بازگو کردیم. واقعیت این است که هدفم این بود که با کنار هم قرار دادن مطالب فوق به این نکته بیندیشیم که که برای التیامِ آلامِ ناشی از زاویه گرفتمان از آنچه هویتمان بوده و هست می توانیم به ” هنر” رو بیاوریم، شاید کمکی باشد.

در حوزه ی علوم انسانی چیزی قطعی وجود نخواهد داشت. شاید در علومِ طبیعی یا ریاضیات داشته باشیم اما در علوم انسانی نه. تا بحال با چند مقاله یا نوشته مواجه شده اید که در این حوزه با جزم اندیشی سخن گفته باشد یا رأی صادر کرده باشد؟ مگر می توان گفت مدرنیته سراسر منفی است و جنبه مثبت ندارد یا برعکس؟ هرگز به این مقوله وارد نشده ام و قصدم داوری و قضاوت نبوده است. فرهنگ، تبار خودش را دارد و من ردپایم اندازه ی کفشی است که با آن راه می روم. بنیان فرهنگ با قیومیت داشتن در تناقض است. اینکه مدرنیته بهتر است یا سنت و اینکه کدام بد است و کدام خوب را جامعه خود بطور ذاتی و طبیعی برمی گزیند و قضاوت می کند.

 “میشل فوکو” در نوشته خود ” ایران روح یک جهان بی روح” که حاصل گفتگو با وی است در مورد روشنفکر چنین می گوید: او وظیفه ای ندارد جز مطرح کردن وضعیت. او چکاره است که تکلیف مشخص کند و بگوید چه خوب است و چه بد؟ با تأسی از نظر او و بدون ادعای روشنفکری و روشنفکر نمایی باید بگویم که هدف من از گفته های پیشین این بود که نشانگر خود را بر روی این نکته متمرکز کنم که ما بدون گذر از دوران مدرنیته وارد موج سوم شده ایم. ما جامعه ای سنتی هستیم که هنوز مدرنیته را تجربه نکرده ایم و نمی دانم که فرهنگ ما چگونه زاد و ولد خواهد کرد.

هرگز به تعبیری که از واژه ی  “غربزدگی” می شود معتقد نیستم، چرا باید غرب ما را بزند؟ گونه ای از ضعف را تداعی می کند که بر نمی تابم: خوب “قوی باش”!

من نگران از بین رفتن سنت ها هم نیستم، ضروریات زندگی آدمیان، شیوه ی زندگی را دیکته می کند. چه آنکه “هراکلیتوس” متفکر بزرگ یونان نیز گفته است” هر چیزی در جهان در حال تغییر است” و این چون زلزله ای جهان را تکان داد. آنچه نگارنده را نگران می کند “ملغمه ی فرهنگی” است.

پایان تاریخ فوکویاما و نزدیک شدن معماری خانه ها و آدمها را گفتم تا اشاره ای باشد بر “جهان آمریکایی”. هر کشوری سبک زندگیش شبیه آمریکاییها شد حداقل از نظر سیاسی و اقتصادی پیشرفت می کند مثلاً کره جنوبی و سایر کشورهای آسیای خاوری و حتی اروپایی. این ریشه در سیاست های جهانخواری آمریکا دارد. “جهانی شبیهِ آمریکا” و “نظم جهانی”، این پایان تاریخ فوکویاماست. پایانی که در آن همه چیز شبیه هم شده است و هیچ صدای مخالفی را بر نمی تابد. به قول “استوارت سیم”:وقتی ایدوئولوژی پایان می یابد، تاریخ نیز به پایان می رسد.

تفکرات پایان گرا با تفکرات “پست مدرنی” قرابت نزدیکی دارند و آنچه را که “پست مدرن” امروزه فرایاد می آورد این است که در جهان آمریکایی شده فرهنگ های محلی بر محمل رسانه های نوین سوار می شوند و در برابر غول های فرهنگی شروع به عرض اندام می کنند.

 آنچه که فرهنگ را در فراشبند مهجور کرده است عدم استفاده از فرصت های فن آورانه ست. بیایید با یک مثال موضوع را بشکافیم: ما کدام یک از شبکه های اجتماعی نوین را در خدمت فرهنگ فراشبند درآورده ایم؟ فیسبوک؟، وی چت؟، واتز آپ؟، وایبر؟ و … . این درحالیست که وجود دو قومیت بزرگ فارس و قشقایی در شهرستان را می توان به عنوان فرصتی تاریخی نگریست. می توان از فرصت صنعت نهفته در قالیبافی، گلیم بافی و جاجیم بافی برای عرضه ی چهره فرهنگی شهرستان استفاده کرد. می توان از هنر موسیقیایی غنی قشقایی به نفع تلطیف چهره هنری شهرستان استفاده کرد. فرصتی است برای پذیرش فرهنگ قشقایی. یا فضایی که در کالبد روحیه ی فارس های فراشبند برای تعالی مهیاست می تواند برای قشقایی ها فرصت خوبی باشد. کجای کشور را سراغ دارید که اینگونه دو قوم در کنار هم به آرامش بگذرانند؟

پست مدرنیسم امروزه به کمک فرهنگ های بومی آمده است و هژمونی فرهنگ آمریکایی می تواند قدرت اولیه خود را از دست بدهد، اگر بدرستی از فرصت نهفته در هنر اصیل شهرمان بهره بگیریم. این فقط یک روزنه به جهانیست که بسیار گسترده تر و غنی تر است. آن را با یکدیگر به اشتراک گذاریم…

در عصر احتمال به سر می بریم
در عصر شک و شاید
در عصرِ پیش بینیِ وضع هوا
از هر طرف که باد بیاید
در عصرِ قاطعیتِ تردید
عصر جدید.